رابطه
بین هنر و دین در اسلام، بیش از همه در معماری مساجد تجلی یافته است که به
نحوی تفکیک ناپذیر به صورت و روح قرآن وابسته بوده و از آن سرچشمه می
گیرد. اگرچه بنا به نبوغ اقوام و ملل مختلف اسلامی و اقلیم های متفاوت، سبک
های متعددی در معماری مساجد بوجود آمده، لیکن رابطه ای عمیق بین همه آنها
وجود دارد. بناهایی آن چنان دور از هم مانند مسجد قرطبه در اسپانیا، مسجد
جامع اصفهان، مسجد دهلی، در یک جهان معنوی با یکدیگر همبستگی دارند و در
این میان مساجد ایرانی با پشتوانه و برخورداری از جهان بینی و ادراک
ایرانیان از فرم و فضا، دقت و وضوح، عرفان و معنا، دارای مرتبه ای والا و
خاص خود می باشند.
یکی از خصایص حیرت
انگیز معماری مساجد ایران که تقریبا در تاریخ هنر در جهان یگانه است، رسیدن
به کمال و اوج از همان آغاز و استمرار آن طی قرون متمادی است. مسجد به
عنوان مبداء و ملجاء و در عین حال مجمع مسلمین برای حل و فصل امور جاری طی
صدها سال، توجه حاکمان و اقبال مردمان را دربرداشته و جایگاه ویژه ای را
برای خود در حیات اجتماعی مسلمین رقم زده است. توجه به این نقش و نیز
اشتیاق هنرمندان زمانه برای نشان دادن هنر و خلاقیت خود در بنای مساجد به
خلق شاهکارهای هنر معماری در طول تاریخ این سرزمین انجامیده که می توان آن
را تا دوره صفویه و تا حدودی دوره قاجاریه مشاهده نمود.
در
یکصد اخیر گسستگی در تداوم معماری، عدم انتقال تجارب گرانقدر معماران
گذشته، آموزش ضعیف و عدم توانائی در درک مفاهیم سنت و مدرنیته (همچون سایر
هنرها)، دامان معماری مساجد را نیز گرفته است و علیرغم وجود بستر غنی فرهنگ
معماری ایران، خلاقیت و تعالی را از معماری مساجد سلب نموده است. امروزه
از آنجا که حجم مهمی از بناهای عمومی را مساجد تشکیل می دهند، بازنگری در
عملکردها، ساماندهی ساخت و ساز و نظارت بر طرح و اجرای این بناها به شدت
مورد نیاز است.
هر آنچه از دوران ما بر
جای می ماند، حاصل اندیشه، تفکر و دغدغه هنرمندان و کارگزاران جامعه نسبت
به خلاقیت پویا و حفظ ارزش ها است، این بینش و آگاهی می تواند از یکطرف
موجد مساجدی ماندگار و از طرفی نشانگر تعالی جامعه و فرهنگ آن باشد.
در
پنجاه و دومین گفتمان هنر و معماری خانم دکتر غزال کرامتی و آقایان مهندس
شهاب الدین ارفعی، مهندس امیر جوانبخت و مهندس رضا دهقانی در مورد معماری
مساجد سخن می گویند که با نمایش فیلم همراه است.
زمان: چهارشنبه 18 مرداد ماه 1391 از ساعت 15 الی 17
مکان: موزه هنر امام علی (ع) - خیابان ولیعصر – چهارراه نیایش - بلوار اسفندیار – شماره 35
انجمن مفاخر معماری ایران
www.ammi.ir