وضعیت فعلی ما از نظر تدوین، ترویج و کنترل مقررات ملی ساختمان چطور است؟
مقررات
ملی، در اصل مجموعه‌ای از بایدها و نبایدها و حداقل‌هایی است که برای ساخت
و ساز کشور باید رعایت شود. این مقررات باعث افزایش ایمنی، کیفیت، آسایش
سلامتی و بهره‌وری مناسب در ساخت و ساز کشور خواهد شد. به طور کلی رعایت
این مجموعه از مقررات باعث ارتقاء کیفیت و کمیت ساخت و ساز می‌شود.
در
همین راستا یکی از وظایف وزارت راه و شهرسازی، تدوین مقررات ملی ساختمان
است که خوشبختانه تا امروز، در همه بخش‌های مقررات ملی ساختمان، ضوابط و
قواعد فنی را تدوین، تصویب و به صنعت ساختمان، ابلاغ کرده‌ایم.
امروز،
هیچ بخشی در حوزه مقررات ملی ساختمان وجود ندارد که قواد و ضوابط فنی آن
روی زمین مانده باشد. آخرین مجموعه‌ای که نیاز به تصویب داشت، مربوط به
پدافند غیرقابل بود که خوشبختانه این اتفاق افتاد.
در
حوزه ترویج، آموزش و تبلیغ هم وزارت راه و شهرسازی با همان اعتباراتی که
در اختیار داشته و با مشارکت دستگاه‌هایی که مرتبط بوده‌اند، به همراه
سازمان نظام مهندسی از نقاط مختلف کشور، فعالیت‌های خوبی انجام داده و به
نظر می‌رسد تا حدود زیادی وظایف خود را، دراین زمینه انجام داده باشد.
برگزاری همایش‌ها، تهیه کتاب، CD ،
مشارکت در ساخت برنامه‌های تلویزیونی، شرکت در سفرهای استانی، جلسه با
شهرداران، مسئولین ساخت و ساز مهندسان و... بخشی از کارهای تدریجی انجام
شده است و این نکته را تاکید می‌کنیم که آشنایی با مقررات ملی ساختمان، در
سطح کشور توسعه یافته است. همه مهندسان و دست‌اندرکاران ساختمان با نشان،
فرهنگ و بایدها و نبایدها و مقررات ملی ساختمان، آشنایی دارند. ممکن است
این آشنایی کافی نباشد اما در حد لازم هست؛ در این زمینه به نظر می‌رسد
باید در مناطق دوردست به ویژه درباره کیفیت مصالح بومی بیشتر تبلیغ کنیم.
در
حوزه کنترل هم همانطور که ماده 35 قانون نظام مهندسی گفته است، بخشی از
امور مربوط به نظارت عالیه که به رعایت مقررات ملی ساختمان ارتباط دارد،
توسط وزارت راه و شهرسازی انجام می‌شود که ادارات کل مسکن شهرسازی استان‌ها
و دفتر ما به صورت تصادفی آنها را انجام می‌دهند. باید توجه داشته باشید
نظارت عالیه به این معنا نیست که تک‌تک واحدها باید تحت نظارت عالیه قرار
گیرند. نظارت مقیم و کنترل‌های عادی به طور طبیعی انجام می‌شود اما نظارت
عالیه تصادفی است.
چه اقداماتی طی این دوره انجام داده اید؟
ما
در راستای نهادینه کردن مقررات ملی ساختمان، چهار همایش ملی برگزار
کرده‌ایم که همه آنها در دوران مدیریت من اتفاق افتاده است. طراحی آرم
مقررات ملی هم که در این دوران اتفاق افتاده از کارهای خوب است. در همایش
مقررات ملی ساختمان، از استان‌های پرکار و فعال در این زمینه با اهدای لوح و
نشان توسط وزیر محترم، تقدیر کردیم و با این کار خواستیم هم از افرادی که
وظایفشان را به خوبی انجام داده‌اند، تشکر کرده و هم به آنها که وظایفشان
را به خوبی انجام نداده‌اند، تذکر داده باشیم.
طی
سال گذشته از حدود 2 میلیون واحد مسکونی مهر بازدید کردیم که این تعداد در
حال حاضر حدود 4 میلیون واحد است. در سال‌جاری برنامه این است که همه
واحدها را بازدید کنیم. بخش اعظم از ساخت و سازهایی که توسط مردم انجام شده
را نیز بازدید کرده‌ایم که حدود 300 تا 400 هزار واحد در سال گذشته توسط
مردم ساخته شده است. خوشبختانه با ابلاغ اعتباری که در قالب مسکن مهر در
سال‌جاری شد، برنامه این است که بخشی از نظارت عالیه بر ساخت و سازها را
توسط شرکت‌های کنترل و بازرسی که مجدداً احیا خواهد شد، انجام دهیم.
بنابراین در بخش کنترل وضعیت خوبی داریم به طوری که می‌توانم بگویم حدود 90
درصد مقررات ملی ساختمان در کشور رعایت می‌شود. این عدد حدود سه سال پیش،
حدود 60 درصد بود اما خوشبختانه وضعیت رو به بهبود است.
موضوع
قابل‌توجه این است که ساخت و ساز تقریباً ده برابر شده بنابراین رشد بسیار
خوبی در این زمینه وجود داشته است البته این موضوع را رد نمی‌کنیم که ممکن
است ضعف‌هایی نیز در کار وجود داشته باشد اما همواره سعی و تلاشمان این
بوده تا روز به روز کار، بهتر انجام شود.
در حوزه صنعتی‌سازی هم، شما مسئولیت دارید. در این زمینه، وضعیت چگونه است؟
خوشبختانه
درباره صنعتی‌سازی نیز فعالیت‌های بسیار خوبی انجام شده است. مرکز تحقیقات
ساختمان، موفق شده برای بیش از 120 مجموعه تخصصی در حوزه فناوری نوین،
گواهینامه صادر کند به همین دلیل در قراردادهای مسکن مهر ما بخش فناوری‌های
نوین، ظهور و بروز یافته است و اگر نکوشیم صنعتی‌سازی صددرصد در مسکن مهر
انجام شده اما به جرأت می‌توان گفت تمام ساخت و سازهای مسکن مهر، لزوماً از
فناوری‌های نوین مختلف بهره می‌برند. حتی در سنتی‌سازها از این فناوری‌ها
استفاده می‌شود و این رویکردی بسیار بزرگ است. به نظرم در ساخت و سازهای
غیرمسکن مهر هم صنعتی‌سازی به عدد 50 درصد رسیده است.
این
نکته را هم باید دقت کنید که صنعتی‌سازی بیشتر در انبوه‌سازی معنا پیدا
می‌کند یعنی نباید از فردی که یک ساختمان 4 طبقه در حال ساخت دارد انتظار
داشت از این روش‌ها بهره ببرد اما در مسکن مهر همه واحدها به صورت
صنعتی‌سازی ساخته می‌شود از بقیه ساخت و سازهای کشور هم، هر جا ساختمان به
صورت انبوه ساخته شود، از روش‌های صنعتی استفاده می‌شود. امروز در حوزه
ساخت و سازهای استفاده از فناوری‌های نوین و صنعتی، انقلاب صورت گرفته است.
به
مقررات ملی برگردیم. به هر حال واضح است مقررات ملی به صورت کامل اجرا
نشده است. طبق اطلاعات شما کدام بخش از مقررات ملی ساختمان، به خوبی اجرا
نمی‌شود؟
مطابق اطلاعات ما، مبحث 19 مقررات ملی بیشترین سهم را در این زمینه دارد.
عده‌ای
تصور می‌کنند مبحث 19 فقط پنجره دوجداره است. این برداشت غلط است زیرا این
مبحث، بخش زیادی از پارامترها حتی نحوه قرار گرفتن در و پنجره و استفاده
از سرمایش و گرمایش را شامل می‌شود که بخشی از آن اجرا نمی‌شود. در مبحث 4
نیز که مختص الزامات معماری است همین بحث وجود دارد. مثلا در این مبحث گفته
شده در ساختمان‌های 3 طبقه بیشتر، پله فرار الزامی است اما خیلی‌ها این
موضوع را اجرا نمی‌کنند. بنابراین آن بخشی که اجرا نمی‌شود، بیشتر مربوط به
موضوعات جانبی است والا اگر سوال این باشد آئین‌نامه زلزله اجرا می‌شود،
جواب این است بله صددرصد اجرا می‌شود؛ در مورد آئین‌نامه بتن و فولاد نیز
همین موضوع صادق است و مواردی در آن دخیل است که نمی‌توان در کوتاه‌مدت به
صورت صددصد به آن دست یافت باید به این نکته توجه کنیم که رعایت مقررات ملی
ساختمان هزینه‌ها را مقداری افزایش می‌دهد. نظرات درباره افزایش هزینه‌ها
متفاوت و بین 10 تا 30 درصد است اما این افزایش مربوط به کوتاه‌مدت است و
اگر این موضوعات رعایت شود، سودی که از محل افزایش عمر مفید ساختمان و
صرفه‌جویی در مصرف انرژی می‌شود، در بلندمدت، بسیار قابل‌توجه است بنابراین
رعایت مقررات ملی برای کسانیکه می‌خواهند بعد از 15 سال ساختمان را از
دوباره بکوبند و نگاه بساز و بفروشی به ساختمان‌سازی دارند، به صرفه نیست!
آیا می‌توان گفت جاهایی مقررات ملی اجرا نمی‌شود که آگاهی مردم کم است؟
خیر من ضعف آگاهی را در این موضوع دخیل نمی‌دانم و نمی‌توانم امتیاز
بالایی به آن بدهم. هم‌اکنون شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت دورههای آموزشی
رایگان برای مبحث 19 دایر کرده است.
تلویزیون
هم هر روز برنامههائی در این زمینه پخش می‌کند علاوه بر آن مقدار زیادی
بروشور و کتاب به صورت رایگان منتشر و توزیع کرده‌ایم، اعضای نظام مهندسی و
سایر فعالان ساخت و ساز هم به این موضوعات کاملاً اشراف دارند، بنابراین
بخشی از اجرا نشدن مقررات ملی، مربوط به مالکین است. ناظر تا حدی می‌تواند
بر مالک فشار وارد کند که او حتماً از فلان مصالح استفاده کند. هیچ اجباری
در این زمینه وجود ندارد بنابراین ملاحظاتی در این زمینه وجود دارد. هر چند
برای اجرا نشدن مقررات ملی بخشی از تقصیر متوجه شهرداری‌ها و سازمان‌های
دولتی است اما بخش اعظم مربوط به بهره‌برداران است که به دلایلی کمتر
همکاری می‌کنند.
آیا برای شما مشخص شده کدام مناطق در زمینه اجرای مقررات ملی ساختمان بهتر عمل کرده‌اند؟
اگر
در همایش مقررات ملی ساختمان که چندی پیش برگزار شد حضور داشتید، متوجه
شده اید که به برخی از استان‌ها که بهتر عمل کرده‌اند، جوایزی اهدا شد.
دراین زمینه استان‌های خراسان شمالی، سیستان و بلوچستان، مازندران و قزوین
عملکرد خوبی داشتند. عموماً استان‌هایی که در زمینه ترویج کار بیشتری
کرده‌اند، موفق‌تر بوده‌اند.
رویکرد
مسئولان هم در این زمینه اهمیت داشته است. مثلا شهرداری‌هایی که به این
موضوع اعتقاد داشته‌اند، باعث موفقیت استان‌ها شده‌اند.
آیا احتیاجی هست تا به مقررات ملی ساختمان بازنگری شود؟
ما
در آینده چند کار داریم. یکی اینکه مقررات را به روز کنیم که در حال اجرای
آن هستیم هم‌اکنون نیمی از مقررات به روز شده و نیمی دیگر امسال تمام
می‌شود. آموزش را باید با روش دیگری انجام دهیم یعنی از بخش‌های دولتی
فاصله بگیریم و به سمت شهرداری‌ها و مردم سوق دهیم که از سال گذشته این کار
شروع شده و امسال با تلاش بیشتری ادامه می‌یابد.
در
بخش کنترل نیز باید بدنه اجرایی آن را تقویت کنیم به همین دلیل با
شرکت‌های کنترل و بازرسی را به خدمت می‌گیریم تا بخش‌های غیردولتی را آنها
کنترل کنند و بخش‌های حاکمیتی را نیز خودمان کنترل می‌کنیم و میزان
کنترل‌ها را نیز بیشتر خواهیم کرد.
دو سال پیش نظرتان این بود که حجم قوانین ما زیاد است آیا حجم قوانین را کاهش داده‌اید؟
حرفی
که من زده‌ام، با مطالعه بوده است. عده‌ای تصورشان این است که هر چه
آئین‌نامه در دنیا هست باید به قانونی تبدیل شود و به مردم ارائه گردد. در
محاسبات ساختمان، اصل آئین‌نامه‌هاست. محاسبات بر مبنای آئین‌نامه‌ها صورت
می‌گیرد اما با مقررات کنترل می‌شود. متأسفانه بخشی از آئین‌نامه‌ها در
مقررات ما جای گرفته بود که ما بخشی از آن را کاهش دادیم. به عنوان نمونه
برای پدافند غیرعامل 200 صفحه مقررات حاضر شده بود که ما آن را به 30 صفحه
تقلیل دادیم. بگذارید این 30 صفحه مقررات را اجرا کنیم، هر جا نیاز شد و
دیدیم مقررات دیگری نیاز است، مقررات جدید تصویب می‌کنیم. هیچ دلیلی ندارد
که ما در کشور آئین‌نامه بتن آمریکا که هزاران صفحه است را به قانون تبدیل
کنیم بنابراین تمام تلاشمان این است قوانین و مقررات را به صورت واضح و
بدون ابهام تدوین کنیم که این اقدام انجام شده در اختیار عموم مردم قرار
گرفته است. کار دیگر ما این است قبلاً قوانین و مقررات را در چند کتاب در
دفتر نگهداری می‌کردیم و کسی هم نمی‌دید اما اکنون آنها را برای استفاده
عمومی روی سایت قرار داده‌ایم تا هر کسی احساس نیاز می‌کند از آن استفاده
نماید.