در
شعاع 100 متری از جنوب گنبد نظام‌الملک (جنوب مسجد جامع عتیق) در محله
شهشهان اصفهان حمامی وجود دارد که بر در ورودی آن، بر کاشی آبی لاجوردی
نوشته شده حمام شیخ بهایی و این بیت شعر بر آن نگاشته شده:
چون یکی از درون برون آید صحت و عافیت بود تاریخ
که
با محاسبه دو کلمه صحت و عافیت سال 1065 قمری به دست می‌آید که این سال با
تاریخ فوت شیخ بهایی یعنی سال 1031 ق، 34 سال تفاوت دارد و در نتیجه طراحی
این حمام را به شیخ بهایی نسبت می‌دهند.
حمام
شیخ بهایی که دانش استفاده از شمع برای گرم نگه داشتن آب در آن به کار
گرفته شده است، در تیرماه 1377 در فهرست آثار ملی ثبت شد و در متون و اقوال
چنین آمده که این حمام دارای خزینه‌ای بوده که آب آن به طور خودکار و بدون
مصرف مستقیم انرژی می‌دهد، ناگفته نماند کتابی از شیخ بهایی در ارتباط با
ساخت حمام‌ها باقی مانده که در آن به صورت تفصیلی نحوه ساخت حمام و روش‌های
عایق حرارتی (ایزوله) کردن خزینه را شرح داده که در نهایت سبب کمترین
میزان اتلاف انرژی میشود.
«بهاءالدین
محمد بن حسین عاملی» ملقب به «شیخ بهایی» فرضیه‌ای قابل طرح را عنوان کرد
که تاکنون به صورت عملی و مستدل به اثبات نرسیده است، به عنوان مثال بر
مبنای اصل جلوگیری از اتلاف انرژی مواد زاید که براساس آن در کشوری مانند
چین حداقل از یک هزار سال قبل از انرژی گرمایی موادی چون فضولات استفاده
می‌شده و می‌توان احتمال یک سیستم سفالینه لوله‌کشی زیرزمینی حد واسط
دستشویی مسجد جامع و این حمام بوده که با روش مکش طبیعی، گازهایی چون متان و
اکسیدهای گوگردی به مشعل خزینه حمام هدایت می‌شده و به عنوان منبع گرما در
مشعل می‌سوخته و یا آنکه مستقیماً این گازها را از مواد زائد دفع شده در
خود حمام جمع‌آوری و استفاده می‌شده است که این روش را تحت عنوان "بیوگاز"
(استفاده از انرژی موجود در مواد زائد که به صورت گاز از آنها متصاعد
میشود) می‌شناسیم.
دلیل گرم شدن آب
حمام شیخ‌بهایی مدت‌ها و براساس همین فرضیه‌ها بود تا اینکه در دی‌ماه سال
89 علی‌اصغر برهمند با ارائه طرحی از حمام شیخ بهایی ثابت کرد شیخ بهایی با
استفاده از طلا که رسانایی بالایی دارد و در انتقال گرما نقش مؤثری را
ایفا می‌کند، منبع این حمام را ساخته و به دلیل استفاده از طلا و جلوگیری
از سرقت آن راز ساخت آن را پنهان نگه داشت.
این
مخترع در طرح شبیه‌سازی که انجام داده است به دلیل دسترسی نداشتن به طلا
از مس استفاده کرده و نشان داد که این طرح در حمام منازل هم قابل استفاده
است و موجب صرفه‌جویی 30 درصدی در مصرف سوخت میشود.
حمام
شیخ بهایی یکی از شاهکارهای معماری ایران و جهان در دوران صفویه است که تا
سه دهه قبل دائر بوده است، سنگابی (برخی هم به جای سنگاب از جام برنجی یاد
کرده‌اند) داشته که بر روی آن چهل بار عبارت "بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم"
همراه با آیاتی دیگر از قرآن مجید حکاکی شده بود و مردم به دلیل گشایش
کارها و رفع حوایج خویش از آب آن می‌نوشیدند و این سنگاب یکی دیگر از
جاذبه‌های حمام بوده است.
مرمت این حمام
از چند سال پیش به صورت مستمر و نه دائم با اختصاص اعتبارها انجام می‌شد
اما با آغاز تملک بخش‌هایی از حمام در اوایل سال گذشته و برنامه‌ریزی‌هایی
که برای تملک دیگر بخش‌های اشغال شده حمام صورت گرفت، قرار بود این بنای
تاریخی قدری روی خوش ببیند، اما مدتی پس از رفتن مدیرکل پیشین اداره‌کل
میراث فرهنگی استان اصفهان از این سمت، حمام روی مرمت‌گران بسته شد و به
گفته اهالی منطقه نبودن اعتبار سبب این مشکل و وعده رئیس پیشین این
اداره‌کل که قرار بود حمام شیخ بهایی را به مسافران نوروز 91 هدیه کند،
عملی نشد.